De Grote Reis van Prins Soeparto

De grote reis van prins Soeparto; geschreven door raden mas Haryo Soerjosoeparto in 1916, hertaald door Madelon Djajadiningrat en Clara Brinkgreve, 2014

Het boek begint als een normaal reisverhaal, zoals er in die tijd vele werden geschreven. Een reis per boot in het begin van de 20ste eeuw, van Java via het Suez-kanaal naar Nederland. Niets bijzonders eigenlijk, geen diepzinnige bespiegelingen, geen uitzonderlinge gebeurtenissen, alleen een simpele opsomming en beschrijving van havensteden die gepasseerd worden. Ook weinig uitwijding over medereizigers, het wordt bijna saai.

Maar het venijn zit ‘m zoals vaak in de staart. Plotsklaps zijn daar twee bespiegelingen. Ten eerste een beschrijving van een akkefietje tussen de schrijver van het reisverhaal en een blanke Nederlander aan boord. Voor het eerst in het verhaal worden de etnische verhoudingen duidelijk: de schrijver is een Javaanse prins die 2de klas naar Nederland reist, de Nederlander een blanke die in Indië is opgegroeid, ook in diezelfde klasse reist, maar zich ver verheven voelt boven deze inlander aan tafel. Een tweede bespiegeling, over het lot van de Javaan, de armoede waarin deze leeft en de noodzaak de Javaan te verheffen, laat de toewijding van de toekomstige vorst Mangkunegara zien. Op het moment van schrijven wist de prins nog geheel niet dat hij ooit vorst zou worden.

En hiermee eindigt ook de spanning in het verhaal. Het geheel was geschreven in opdracht van de Commissie van de Volkslectuur en werd in 1916 gepubliceerd. Eigenlijk heel bijzonder dat deze twee bespiegelingen uberhaupt werden opgenomen. De inleiding en het nawoord plaatsen het boek in de juiste context. Het maakt nieuwsgierig naar meer informatie over deze prins die later Javaans vorst zou worden, en de mensen waarmee hij in aanraking kwam. En dat is misschien wel de grootste kracht van het boek.

Emile Leushuis/ sept 2014